විදර්ශනෙන්, තෑගි අරං, එනව බොලං - දෙවෙනි කොටස

 “... මට මතකයි එතන හිටියා ටැමිල්  කෝඩිනේට කෙනෙක්. මම ගියපු පළවෙනි දවසෙද කොහෙද.... එහාට ඇවිල්ලා හිටියා චිත්‍ර ඇන්ද හාමුදුරුවෝ... කටුවන පියනන්ද හාමුදුරුවෝ!

එතකොට එතන හිටිය දෙමළ සහෝදරයට තමයි හාමුදුරුවෝ කිව්වේ සුනිල් විජේසිරිවර්ධන මහත්තයව හම්බ වෙන්න ඕනෙ කියල.

-එතකොට අර ටැමිල් සහෝදරයා ගිහිං සුනිල්ට කිව්වා ‘ඔයාව හම්බ වෙන්න බුදු හාමුදුරුවෝ කෙනෙක් ඇවිල්ල ඉන්නවා’ කියල...

එදා සිටම අපි විභවියෙන් ඉගෙන ගත්ත දෙයක් තමයි, සංස්කෘතික වෙනස්කම් ඉවසිය යුතු  බව; ඉගෙනගත යුතු බව.

-ඊට පස්සේ එයා කිව්වා ‘නෑ නෑ බුදු හාමුදුරුවෝ කෙනෙක් නෙවෙයි, ඒ හාමුදුරු නමක්’ කියලා. එදා ඉඳලම අපි විභවියෙන් ඉගෙන ගත්ත දෙයක් තමයි, සංස්කෘතික වෙනස්කම් ඉවසිය යුතු  බව; ඉගෙනගත යුතු බව.

-තරුණ කාලෙදිම ‘විභවි සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය’ට බැඳීම නිසා වෙච්ච දෙයක් තමයි... මගේ ජීවිත කාලේ කිසි දවසක මම ජාතිවාදියෙක් වෙලා නෑ; වර්ගවාදියෙක් වෙලා නෑ... හැමදාම; මේ අද දක්වාම මගේ ජීවිත කාලය තුළ මේ රට බහු වාර්ගික- බහු ආගමික- බහු සංස්කෘතික රටක් ලෙස තමයි පිළිගන්නේ. බහු සංස්කෘතිකත්වය කියන එක තමයි මගේ සම්පූර්ණ චින්තනය. ඒකට මට පදනම වැටුණේ විභවියෙන්.

-ඔයා දන්නවද- මෑත කාලීන මගේ මිත්‍රයෝ ගොඩ දෙනෙක් මගෙන් අහන දෙයක් තමයි ‘ඔයාට මේ රනිල් වික්‍රමසිංහ ගැන ඔච්චර බැඳියාවක් තියෙන්නෙ ඇයි’ කියන එක.

-එතකොට මං එයාලට කියනව ‘එයා මගෙ යාළුවෙක් නෙමෙයි. හැබැයි මොන හේතුවක් නිසාද මන්දා, හැමදාම එයා බුක් ෆෙයා එකේ අපේ ස්ටෝල් එකට එනවා. හැබැයි, එයා මගේ මිත්‍රයෙක් නෙවෙයි.’ කියල. ඒත් මං එයාගෙ සමහර මතවාදවලට කැමැතියි.

-රනිල් වික්‍රමසිංහත් මේ රට බහු වාර්ගික- බහු ආගමික- බහු සංස්කෘතික රටක් කියන එක පිළිගන්නවා.

-මිනිහ ඡන්ද පැරදුණත් දෙමළ මුස්ලිම් ජනතාව එකතු කරගන්නෙ නැතුව ඡන්දෙකට යන්නෙ නෑ. සිංහල ඡන්දවලින් විතරක් දිනන්න ඕනි කියන අදහසේ එයා කවදාවක්වත් නෑ.

-මම හිතන්නේ ලංකාවේ මේ අදහසේ දැනට ඉන්න එකම දේශපාලඥයා රනිල් විතරයි. ආර්ථික ප්‍රශ්න හරි, එයා ක්‍රියා කරන විදිහ හරි, පුද්ගල සම්බන්ධතාවලදි එයාගෙ තියෙන රූඩ් ගතිය හරි... ඒවා ඔක්කෝම තියෙනවා වෙන්න පුළුවන්. ඒ සියල්ල මැද්දෙදී මම රනිල් වික්‍රමසිංහගේ දකින විශේෂතාව තමයි, මං කලින් කිව්වේ.

-දැන් බලන්න ඔය පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී ප්‍රේම්නාත් සී. දොලවත්ත ලවා කැබිනට් එකට නීතියක් සම්මත කර ගත්තේ. සමලිංගික සම්බන්ධතාවලට විරුද්ධව කටයුතු කිරීම නීතියෙන් තහනම් කරලා.

-දැන් අද වෙනකොට ඕනම කෙනෙකුට ලංකාවට එන්න පුළුවන් ඒක වෙනුවෙන්. ඔය තීරණේ ගන්න පුළුවන්ද වෙන කිසි කෙනෙකුට. ලංකාවේ හාමුදුරුවරුන්ගේ සිට සියලු දෙනාගේ විරෝධතා මැද ඒ මොකුත් ප්‍රශ්නයක් නොවෙන විදියට අර නීතිය සම්මත කර ගන්නවා. එයා ඒක කළේ සමාජ විවිධත්වය පිළිගන්න නිසා.

-එතකොට ඒ සමාජ විවිධත්වය ගැන හැඟීම මා තුළට ආවේ විභවි සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය නිසා.
මගේ ඇතුළේ මේ වගේ පුළුල්ව ලෝකය දකින මනුෂ්‍යයෙක් හැදුණේ විභවිය නිසා.

ජයතිලක කම්මැල්ලවීර මහත්තය මට එවපු අර ලිපිය නොවෙන්න...

-මම මේ කතාව කියාගෙන ආවේ කම්මැල්ලවීර මහත්තය ගැන කියන්නත් එක්ක. මට එයා ගැන විවේචන තියෙනවා. ඒත් මම එයාට බොහොම ගරු කරනවා, මාව විභවි එක වගේ තැනකට යොමු කරපු එක ගැන එයාට කෘතවේදී වෙනවා. නැත්නම් අපේ තරුණ කාලෙදිම අපි ගිහිල්ලා අමරසේකර මහත්තයලගේ එකට සම්බන්ධ වුණා නම් හරි, නලින් ද සිල්වාගේ එකකට සම්බන්ධ වුණා නම් හරි, වෙන එකකට ගිහිල්ලා සම්බන්ධ වුණා නම් හරි මගේ ගමන් මාර්ගය සම්පූර්ණයෙන් වෙනස් වෙනව නේද?

-කම්මැල්ලවීර මහත්තය මට එවපු අර ලිපිය නොවෙන්න- මං විභවියට යැවෙන්නෙ නැහැනෙ.

-ලෝකේ තියෙන බහු සංස්කෘතිකත්වය, බහු වාර්ගිකත්වය සහ විවිධත්වය කියන එක තේරුම් ගන්න සහ සෑම පුද්ගලයකුටම මනුෂ්‍යයෙක් ලෙස ගරු කරන්න ඕන කරන හික්මීම මට ඇති වුණේ විභවියෙන්.

-වැරදීමකින් නාලන්දා විද්‍යාලයේ පුස්තකාලේ මේස උඩ සුරවීර සර්ගේ පොත තියලා ගිය කෙනා නිසා; එතනින් පටන් ගත්ත ගමන තමයි මගේ ජීවිතය එහෙම පිටින්ම වෙනස් වුණේ. ඒ නොදන්නා කෙනාටත් මම ස්තුති කරන්න ඕනි!

-මම ඔයාට මේ කතාව කිව්වේ අහම්බ විසින් මිනිසුන්ගේ ජීවිතයම සම්පූර්ණ හැරවුමට ලක් කරන හැටි කියන්න. මාත් අහම්බ විසින් එහෙම වෙනස් කරපු ජීවියෙක්!
ඇත්ත වශයෙන්ම ජීවිතේ කියල කියන්නෙත් සැලසුම් සහගත දෙයක් නෙමෙයිනෙ. ජීවිතය අහම්බයක්; ජීවය ආරම්භ වීම දක්වාම සියල්ලම අහම්බයක්.

-එහෙම නැත්තං, ඒකසෛලික ජීවියාගේ සිට බහුසෛලික ජීවීන් දක්වා ආපු මේ වසර බිලියන ගණනක ගමන සැලසුම් සහගත එකක් වගේ පෙනෙනවද?

-මම අද උදේ ඉඳලා කියවමින් ඉන්නේ ලංකාවේ නායක්කාර වංශය සහ ඒක පිළිබඳව මහින්ද සෝමතිලක මහත්තය ලියපු පොත. මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහත්තයත් ‘බණ කතා සාහිත්‍යය’ පොතේ කියන කාරණයක් තමයි සමහර ජන වර්ග ජානමය වශයෙන් මොට්ට වෙලා; විකෘති වෙලා; නැති වෙලා ගිය හේතුව. ඒ හේතුව තමයි ‘තමන්ගේ වර්ගයා අතර පමණක් කෙරෙන විවාහ සබඳතාවලට සීමාවීම’.

-ඒකෙනුත් පෙනෙනවා මනුෂ්‍ය ස්වභාවය ඇතුළේ විවිධත්වයට ගරු නොකළොත් එහෙම මේක පවත්වාගෙන යන්ඩ බෑ කියන කාරණය!”
මේ යකඩ හාදයා කියාගෙන යන්නේ හුස්මක්වත් නොගෙනද? අපට තිබුණේ මේ සාකච්ඡාවට පැය දෙක-තුනක්ම වෙන්කොට ගන්නටය.
දැන් මට උවමනා ජනක නම් ලේඛකයා බිහි වුණු අයුරු අසාගන්නටය. ඉතිං, මම විමසුවෙමි. ලැබුණේ ‘මහා පදරංග ජාතකය’ වැනි මහ දිග කතාවකි.

“මම ඉස්කෝලෙ යන කාලෙ නාලන්ද විද්‍යාලයෙදී කියවපු ඒ පොත කොච්චර මට බලපෑමක් කරාද කියනව නම් මම සඳැස් කවි ලියන්ඩ පටන් ගන්නවා. ඒවා ‘සිළුමිණ’ පත්තරේ ළමා පිටුවෙ තමයි පළවෙන්නේ. එතකොට නාලන්දේ පළමු අවුරුද්දෙන් පසුව- සති අන්තෙකින් පස්සේ මට විද්‍යාලයට ලැබෙනවා ලිපි විසි ගාණක් විතර. නාලන්ද විද්‍යාලයේ එහා පැත්තේ ඉඳලා වෙනම පියන් කෙනෙක් එනවා අපේ පන්ති කාමරයට, මගේ ලියුම් ටික දීල යන්න.”

“ජනක එහෙම ලිව්වේ ‘සිළුමිණේ- කමලා ළමා සමාජයට නේද?”

සමහර විශේෂ දේවල් පවා සමහර වෙලාවල්වලදී අපට නිනව් නැතිව යන අපූරුව...

“ඔව්, කමලා ළමා සමාජයට තමයි ලිව්වේ. කමලක්කට ප්‍රශ්න ලියනව, කවිත් ලියනව. කෙටි කතාත් ලියනවා. හැබැයි, අද කියවනකොට තේරෙනවා, ඒවයෙ පොඩි ජාතිවාදී ගතියකුත් තිබුණු බව. අනගාරික ධර්මපාල වගේ නිර්මාණවල... එතකොට මං ලිව්ව කවි සේරම හතරපද කවි.

-ඔයා දන්නවද, නිමල් අයියේ- අවසාන ‘දවස’ පත්තරේත් මගේ කෙටි කතාවක් දාලා තිබුණා!
ඉස්කෝලෙන් අස්වෙනකොටත් මම පත්තර සෑහෙන ප්‍රමාණයකට ලියල තිබුණා. තරුණි පත්තරේට පවා. ඒ අතරේ නවයුගය වැහුණා. නවයුගය වැහුණට පස්සේ තමයි මම සමුදුර පත්තරේට සම්බන්ධ වෙන්නෙ.

-මම තනියෙන් ඉංග්‍රීසි භාෂාව ඉගෙන ගත්ත කෙනෙක්නෙ. එහෙම ඉගෙනගෙන මම සමුදුරට සම්බන්ධ වුණාම... ඒකට මට උදව් කළේ බන්දුල පද්මකුමාර අයියා. එහෙදි මගේ ඉංග්‍රීසි තවත් දියුණු වුණා. මොකද කියනවා නං, අපට ඒ පත්තරේට ලියන්න තිබුණේ තනිකරම පරිවර්තනනෙ.”

“ඒකෙන් තේරෙන්නෙ ජනක මහත්තයෝ ඔයා ලේක්හවුසියෙන් අයින් වෙලා සුමතියට...”

“නෑ නෑ. ලේක්හවුස් එකෙන් අයින් වෙන්න මම ඒකට සම්බන්ධ වෙලා හිටියෙ නැහැනෙ. මං ඒ පත්තරවලට ලිව්වේ ෆ්‍රීලාන්ස් කෙනෙක් විදිහට... ලිපි ලියල එහාට යැව්වේ තැපෑලෙන්. මම ලේක්හවුස් එක ඇතුළට ගිහිල්ල නෑ කවදාවත්. මගෙ චෙක් එකක් ගන්න ගිහිල්ලා එකම වතාවයි, අජන්තා රණසිංහ මහත්තයව මට හම්බ වුණේ. ඒකත් ලේක්හවුසියේ පඩි පෙළේදි. ඔයා දන්නවද- එතැනදී එයාව දැකල මම බය වුණත් එක්ක. එයා මට කතා කළාම මටත් කතා කතා නොකර බැරි වුණා. මට එතකොට කතා කරන්න බැරි ප්‍රශ්නෙ තිබුණනේ... ඒ කියල කිව්වේ මට ගොත ගැහෙනවනෙ... හරිද...”

සමහර විශේෂ දේවල් පවා සමහර වෙලාවල්වලදී අපට නිනව් නැතිව යන අපූරුව...
පියසිරි ප්‍රින්ටින් සිස්ටම්ස් ආයතනයේ මුද්‍රණ කළමනාකරු ලෙස මේ ලියන දිසානායකයා එදා, ජනක ඉනිමංකඩ මහතාව මුණ ගැසී පළමු විනාඩි කීපයේදීමය- මා ඒ ගොතය දුටුවේ!
ඒත් දැන් ඒ ගොත ගැසීම නැතිව ගිහිං තියෙන්නේ කොහොමද? ඔහු අද මෙතරම් විවෘතව කතා කරද්දී ඒ ගැනත් ඇසුවාට වරදක් නැත... ඒ විමසීම මඟ පෑදුවේ තවත් අපූරු පරිච්ඡේදයකටයි!

“ඒක මම අවුරුදු විසි එකේදි තනියෙන් හදා ගන්න පටන් ගත්තනෙ.
මං අවුරුදු දෙකහමාරෙන් තමයි ඉස්සෙල්ලම කතා කරන්න පටන් අරං තියෙන්නෙ. ඒකත් ගොත ගගහා... මට අවුරුදු විසි එක වෙනකන්ම මම දරුණු විදියට ගොත ගැහුවා.

-අන්තිමෙදී මමමයි ඒක හරිගස්ස ගත්තේ.
මම ඉස්සෙල්ලම කළේ මට මේ පැටලෙන වචන ඔක්කොම ලියා ගන්න එක. ඊට පස්සේ මම හොයා ගත්තා අයන්නයි බයන්නයි කියන අකුරු දෙකින් පටන් ගන්න වචන තමයි මට පැටලෙන්නේ කියල. මම ඊළඟට කළේ, හිතා-මතාම ඒ වගෙ වචන අතෑරලා කතා කරන්න පටන් ගත්තා.

ගොත ගැහීමත් එක්ක මං කරපු ඒ සටනෙ ජයග්‍රාහී මතක සටහනක් විදිහට තමයි අපේ පුතාට...

-ගොත ගැහීමත් එක්ක මං කරපු ඒ සටනෙ ජයග්‍රාහී මතක සටහනක් විදිහට තමයි අපේ පුතාට අපූර්ව කියල නම දැම්මෙ. එතකොට එයාට කතා කරන හැම වෙලාවකම මං එයාගේ නම අනිවාර්යයෙන්ම කියන්න ඕනිනෙ. ඒකත් හොඳ අභ්‍යාසයක්නේ... හරිද?

-බොහෝම මෑතක මනෝවිද්‍යාව පිළිබඳව උපදේශකවරයෙක් මට කිව්වා ‘ඔයා ඕක ගැන පොතක් ලියන්නකො. ඕක අලුත් සිස්ටම් එකක්. ඔහොම ප්‍රශ්නයක්  තියෙන කෙනෙකුට කොයිතරම් නම් ප්‍රයෝජනයක් වෙයිද?’ කියලා.
නිමල් අයියටම වුණත් හිතාගන්න පුළුවන්ද මම එහෙම ගොත ගගහ හිටපු පුද්ගලයෙක් කියලා- මම දැන් මේ කතා කරන විදියට.”

“ඒ දවස්වලම ඔයාට නොකිව්වට ජනක මහත්තයෝ, මටත් මීටර් වුණා ඒ ලෙඩේ!”

“හරිනේ! අපි හම්බ වෙන කාලෙ මං සීයට සීයක් හරි නෑනෙ.
ඒකටත් එක්ක, දැන් මම කතා කරනවා වැඩිද මංදා.
ඔය පත්තරවල අය සාහිත්‍ය සම්බන්ධ කාරණයකදී මටත් ඉස්සෙල්ලම කතා කරනවා; මගේ අදහස් අහනව, කාලයක් තිස්සෙම. සමහර වෙලාවට මම එයාලට කියනවා ‘උඹල මටම කතා කරන්න එපා බං. දැන් අවුරුදු විසි ගාණක් උඹලා ඔය සාහිත්‍ය මාසෙ එනකොට මගෙන්ම අහන්නේ... තව කොච්චර ඉන්නවද ලංකාවේ?’ කියලා. එතකොට එයාල කියනව ‘බැහැනේ අයියේ, අනිත් ගොඩක් අය ඔව්- නෑ- බෑ- කියනවා විතරයිනෙ. ඔයා වගේ දිගට විස්තර ඇතිව කියන්නෙ නැහැනෙ. අපිට පත්තරේ පිටුවකටවත් විස්තර ඕනිනෙ, අයියේ.’ කියලා. මට හිතෙනවා ඒ කාලෙ මම වැඩියෙන් කතා නොකර හිටි එකේ ඇරියස් cover කරනවා වෙන්නැති කියලත්!”

ඒ වෙලාවේ මං වහන්සේ ජනක ඉනිමංකඩ මහතාට බාධා නොකර හිටියේ, වෙලාව ඉතිරි කර ගන්නටය. මං එහෙම කළේ ඒ වෙද්දීත් මගේ අත් ඔරලෝසුවේ කටු වෙනදාටත් වැඩි වේගයකින් කැරකැවෙමින් තියෙන බව පෙනුණු නිසාය.
මගේ හිසේ කැරකැවෙමින් තිබුණේ ජනකගේ දොඩමළු බවට හොඳම සාක්ෂියකි; 2023 සැප්තැම්බරයේ පුවත්පතක පළවී තිබුණු ලිපියකි.
ඒ ලිපියේ වචන 1700කි: ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛ සාහිත්‍යවේදීන් හතර දෙනෙකු ඊට අදහස් දක්වා තිබිණි. එහි වැඩි ඉඩක් ලැබී තිබුණු ජනකගේ අදහස්වලට වචන 476කි. අනෙක් සාහිත්‍යවේදීන් තිදෙනාගේම ප්‍රකාශවලට වචන 720කි.

එහිදී ඉනිමංකඩ කියා තිබුණු අදහස් ‘විදර්ශන සාහිත්‍ය ත්‍යාගය’ කෙරෙහි කොතෙක් දුරට; කෙසේ බලපා තිබේද? නිදිගෙ පංච තන්තරේ කියවන ආදරණීය සාහිත්‍යකාමීන්ටම සසඳා බලන්නටය, යටකී වදන් 476 මෙතැනට ඔබන්නේ. (ඒ ලිපියට අදහස් පළකොට තිබුණු අනෙක් සාහිතකාමීන් තිදෙනාට මදිකමක් වේදැයි නොදන්නා බැවිනි; ඒ ලිපියම කියවන්නට ලින්කුව නොයොදන්නේ.) 

“2007දී ස්වර්ණ පුස්තක සම්මාන උත්සවය පටන් ගැනීමට පෙර පරිවර්තන කෘති සඳහා විශාල ඉල්ලුමක් පැවතුණත් නවකතා සඳහා එතරම් ඉල්ලුමක් පැවතියේ නැහැ. ඒ සඳහා තිබුණු ඉල්ලුම පහළ ගොස් තිබුණා. මේ නිසා පොත් ප්‍රකාශකයන් වැඩි අවධානයක් යොමු කර තිබුණේ පරිවර්තන කෘති සහ අධ්‍යාපනික ග්‍රන්ථ කෙරෙහි පමණයි. නමුත් ස්වර්ණ පුස්තක සම්මාන උත්සවය ආරම්භ වීමත් සමඟ ලංකාවේ පොත් ප්‍රකාශකයන් අතර නවකතා ප්‍රකාශයට පත් කිරීම සඳහා විශාල උනන්දුවක් ඇති වුණා.

සම්මාන පිරිනැමීමේදී ලබා දුන් මුදල් ත්‍යාගය හා ඊට ලැබුණු ප්‍රචාරයත්...

සම්මාන පිරිනැමීමේදී ලබා දුන් මුදල් ත්‍යාගය හා ඊට ලැබුණු ප්‍රචාරයත් පොත් ප්‍රදර්ශනයට සමගාමීව සම්මාන කෘති ප්‍රකාශයට පත්වීමත් නිසා මේ සඳහා පාඨක ප්‍රජාව තුළ විශාල ඉල්ලුමක් ඇති වුණා. ඒ සමඟ පොත් ප්‍රකාශකයෝ අතරත් ලේඛකයෝ අතරත් තරගයක් නිර්මාණය වුණා.

සම්මාන උත්සවය මේ තත්ත්වයට වැටෙන්නට පෙර මේ පිළිබඳ විශිෂ්ටතම පුරෝකථනය සිදු කළේ ලේඛකයකු හා සාහිත්‍ය විචාරකයකු වන කේ.කේ. සමන් කුමාරයි. සාහිත්‍ය උත්සවය ආරම්භ වී ටික කාලයක් යද්දී ඔහු පවසා සිටියේ “ස්වර්ණ පුස්තක සම්මාන උලෙළ යනු සිංහල නවකතාව වෙළාගත් හූනියමක්” බවයි. මොකද මෙහි පූර්ණ බලය පැවතියේ පොත් ප්‍රකාශකයන්ගේ සංගමය තුළ නිසයි.
නමුත් ස්වර්ණ පුස්තක සම්මානයත් සමඟ සිංහල නවකතාව දියුණු වුණා වගේම අලුත් නවකතා රචකයන් බිහි වුණා. අලුත් නවකතා ආකෘති රටා බිහි වුණා. ප්‍රකාශකයෝ නවකතා ප්‍රකාශයට පත් කරන්න උනන්දු වුණා. නමුත් අනෙක් අතට ඒ නවකතාවේ දියුණුවට සාපේක්ෂව සංවිධායකයන් විසින් තෝරගත් විනිශ්චය මණ්ඩලය පිළිබඳ ගැටලු මතු වුණා. ඒ ඔවුන් මේ සඳහා සුදුසුකම් ලත් පිරිසක්ද කියන ගැටලුවයි. ඒ නිසා ඔවුන් විසින් නිර්දේශ කළ සම්මාන විවේචනයට භාජන වෙන්න පටන් ගත්තා.
ඕනම රටක සාහිත්‍ය උත්සවයක් පිළිබඳ සියලු කටයුතු ඇගැයීමට ලක්කිරීම අදාළ ක්ෂේත්‍රයේ දියුණුවට, අභිවෘද්ධියට සහ ඒ පිළිබඳ උනන්දුව නොබිඳී පවත්වා ගෙන යෑම සඳහා ඉතාම වැදගත්. ඒ නිසා සම්මාන උත්සව පැවතිය යුතුයි. මේ තියෙන්නේ සම්මාන උත්සවය හෝ සිංහල නවකතාව පිළිබඳ ගැටලුවක් නෙමෙයි. ස්වර්ණ පුස්තක සාහිත්‍ය සම්මාන උත්සවය පැවැත්වීමට පෙර සිට රාජ්‍ය සාහිත්‍ය සම්මාන උලෙළ, ගොඩගේ සාහිත්‍ය සම්මාන උලෙළ, විද්‍යෝදය සාහිත්‍ය සම්මාන උලෙළ ආදී සම්මාන උත්සව පැවතුණා. ඒ නිසා එකී උත්සවවල සම්මානයට පාත්‍ර වන කෘති තෝරා ගැනීමෙන් අපේ විනිශ්චය මණ්ඩලය වැළකී ඉන්න ඕන; එතකොට අපේ සම්මානය වෙනස් එකක් විදියට සමාජ ගතවී විශාල ප්‍රචාරයක් ලැබේවි වගේ අදහසක් මේ අය අතර තිබුණා. ඒ වගේම එකම කණ්ඩායමක් විනිශ්චය මණ්ඩල දෙක තුනක කටයුතු කිරීම නිසා මුල සිටම ගැටලුකාරී තත්ත්වයක් මතුව තිබුණා.

මේ ගැටලුව සඳහා මගේ යෝජනාව වෙන්නේ ප්‍රකාශකයන්ගේ සංගමය මේ සඳහා ආයෝජනය කරමින් සංවිධානය කිරීම පමණක් සිදු කර ස්වාධීන අපක්ෂපාති සාහිත්‍ය පිළිබඳ පරිචයක් ඇති ප්‍රාමාණික කණ්ඩායමකට මේ වැඩේ භාරදිය යුතු බවයි. මේ සම්මානය සඳහා පාදක වුණ මෑන් බුකර් පදනම වුණත් කටයුතු කරන්නේ එහෙමයි. ඔවුන් ඊට පහසුකම් සැපයුවත් ඒ සඳහා අවශ්‍ය ලේඛකයින් තෝරා පත්කර ගැනීමේ කටයුත්ත වෙනම කණ්ඩායමකට භාරදී තිබෙනවා. ඒ නිසා ස්වර්ණ පුස්තක සාහිත්‍ය සම්මාන උලෙළ පිළිබඳ ගැටලුවක් ඇති නොවන්න එවැනි කණ්ඩායමක් අතට මේ කටයුත්ත භාරදීම යෝග්‍යයි.

ප්‍රකාශකයෙක් ලෙසත් මේ සංවිධානයේ කටයුතුවලට ආරම්භයේ සිට මූලිකව දායක වූ අයකු ලෙසත් මගේ අදහස නම් සාහිත්‍ය විචාරය පිළිබඳ අවබෝධය ඇති තරුණ අය වරින් වර මේ කටයුත්ත සඳහා සහභාගි කරවා ගැනීම මෙහි ඉදිරි දියුණුව සඳහා ඉතාම වැදගත් බවයි. ඒ වගේම කිසිම සම්මාන උලෙළක් හැමදෙනාම සතුටු කරන්න පවත්වන්න බැහැ. ඒ නිසා ඒ සම්බන්ධයෙන් මතුවන විවේචන සංවාද ඉතා වැදගත්. ඒ දේවල් කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් මෙය ඉදිරියටත් පවත්වාගෙන යාම වඩා වැදගත් බවයි.“

මම නිමල් අයියට කියන්නං කවුරුවත් නොදන්න කතාවක්. විදර්ශන නෙමෙයි ඇත්තටම මේ ප්‍රකාශන ආයතනයට දාන්න හිතපු නම...

ඔන්න එතැනින් පීල්ල මාරු කරපු තැනටම... ජනක හිතවතා විජයග්‍රාහී ලෙස ගොත ගැසීම ජයගත් කාලයට...

“එතකොට, විභවි සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයෙන් මාවයි, ජයතිලක කම්මැල්ලවීර සහ පියසිරි කුලරත්න මහත්වරුන්වයි  ඉන්දියාවට යවනවා විභවියට ආධාර කරපු මව් සංවිධානයෙන්... ඒ කිව්වේ ‘හීවෝස්’ එකේ වැඩකට- දවස් විසි ගණනක සංචාරයකට.

-එතකොට අර දෙන්නා වැඩිහිටියොනෙ, මම තමයි තරුණයා. ඒ ගමනේදී මං ඉන්දියාවේ බැංගලෝර්වල තිබුණු පොත් සාප්පුවකින් පොත් ගොඩක් ගත්තා. ගබ්රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස්ගේ පොතුත් එතැන තිබ්බා. එයින් මගේ හිතට ඇල්ලූ කෙටි නවකතා දෙකක් මම පරිවර්තනය කරන්න පටන් ගන්නවා.
ඒ පරිවර්තන වැඩේ ඉවර කරලා ඒක පොතක් ලෙස හරි ගස්සලා මම මේක අරගෙන යනවා XX ප්‍රකාශන ආයතනයට. “තමුසෙගෙ පොත් මොනවද අයිසේ? මේ ලියනගේ අමරකීර්තිගේ පොත්වත් විකිණෙන්නෙ නෑ. තමුසෙලා වගේ අයගේ පොත් ගහල වැඩක් නෑ” කියල ඒකෙ ලොකු මහත්තය ගේට්ටුව ගාවින්ම මාව පන්න ගත්තා.

-එයා මට ‘තමුසෙ’ කියලා කතා කරපු එක එච්චර මට හරි ගියේ නෑ. සමහරවිට ඒ එයා කතා කරන විදිය වෙන්නැති. ඉතාම තරුණ වයසකනෙ මම හිටියෙත්. මට අවුරුදු එ..ත..කො..ට වයස විසි..හ..ත..ර..නේ... ඔව්! 24දී තමයි ඒක වුණේ.”

ඒ වෙද්දී ලංකාවේත්, ලෝකයේත් සාහිත්‍යය පිළිබඳ (ජනක ඉනිමංකඩට තිබුණු) ඉව හා යථාවබෝධය අර ප්‍රකාශක මහතාට නොතිබුණු විත්තියයි, මට හැඟෙන්නේ. ඉතා ප්‍රශස්ත සාහිත්‍ය කෘති කිහිපයක්ම පළකොට තිබුණු ‘ඒ ප්‍රකාශන ආයතනය’ මේ වෙද්දී අකර්මණ්‍යය. මා මේවා කියන්නේ නිකම්ම නොවේ; සහේතුකවය.
(ඒ ආයතනයේ පොතුත් මුද්‍රණය කෙරුණේ, මා සේවය කළ ‘පියසිරියේම’ බැවිනි.)

“ඔව්! 24දී තමයි ඒක වුණේ.
මම තවත් ප්‍රකාශකයො හොයාගෙන ගියේ නෑ . එකෙන්ම එපා වුණා! එකෙන්ම එපා වෙලා මං මේ ‘කර්නල් සහ එරෙන්දිරා’ පොත කීප දෙනෙකුටම දුන්නා කියවල බලන්න. එහෙම දුන්නේ අතින් ලියපු අත් පිටපත. එහෙම දුන්නු කීප දෙනාගෙන් එක්කෙනෙක් තමයි සයිමන් නවගත්තේගම. සයිමන් නවගත්තේගම මහත්තයාව මට හම්බ වුණෙත් විභවියේදී.

-‘මොනවද අයිසෙ කරන්නේ? ඔහොම කරලා හරි යන්නෑ. තාත්තට සල්ලි තියෙනව නේද... තාත්තගෙන් සල්ලි ටිකක් ඉල්ලගෙන ගහනවා මේ පොත කර්තෘ ප්‍රකාශනයක් විදිහට’ කියල සයිමන් මහත්තයා මට යෝජනා කෙරුවා.
දවස් දෙකකින් මං සයිමන් මහත්තයට කතා කෙරුවා. මම ආයතනයක් පටන් ගන්න ලෑස්ති කරපු බව එයාට කිව්වා.

-‘හා, එහෙනං මගේ පොතකුත් දෙන්නං- ඒකෙන් ගහන්න.
නිවාඩු වෙලාවක සිගරැට් පැකට් එකකුත් අරං එනවකො මාව හම්බ වෙන්න. එතකොට මං කියල දෙන්නංකො ඔය වැඩේ කෙරෙන විදිහ ගැන...’ කියලයි එතකොට නවගත්තේගම මහත්තය උත්තර දුන්නේ. එහෙමයි ‘සංසාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ පොත විදර්ශන එකෙන් ගහපු පළමුවෙනි පොත් දෙකෙන් එකක් වුණේ!

-මම නිමල් අයියට කියන්නං කවුරුවත් නොදන්න කතාවක්. විදර්ශන නෙමෙයි ඇත්තටම මේ ප්‍රකාශන ආයතනයට දාන්න හිතපු නම ‘ප්‍රතිභා’.

ඒත් මොකද්දෝ සංසාරික බැඳීමකට මට එය අතහැරදා යා නොහැකිම විය!

-ඒ ප්‍රතිභා නම තීරණේ කරගෙන සතියකට පස්සේ මට දැනගන්න ලැබුණා මෙහෙම දෙයක්. අපේ ප්‍රවීන කැමරා ශිල්පී ලාල් හෑගොඩ මහත්තයාගේ තාත්ත; විල්සන් හෑගොඩ මහත්තය... බොහොම කාලෙකට කලින් පටන්ගෙන තියෙනවා ‘ප්‍රතිභා කලා කවය’ කියල එකක්. ඒකෙන් කැමරා ශිල්පය ගැන පොත් පවා අච්චු ගස්සල තිබුණා. ඉතිං ප්‍රතිභා නම අතෑරලා, මං වෙන නමක් ගැන හිතුවා.

-විභවියෙන් පටන් අරං තිබ්බනේ ‘විදසුන්’ කියල කලා උළෙලක්. මමත් මුලින්ම සම්බන්ධ වුණේ ඒකටනෙ. විදසුන් නමෙන් අරගෙන තමයි මගේ ප්‍රකාශන ආයතනයට ‘විදර්ශන’ කියල නම දැම්මෙ.”

ජනක- තුෂාරි යුවලගේ වැඩිමල් දියණිය විදූෂිය. “මම හිතාගෙන හිටියෙ ජනක මහත්තය ලොකු දෝණියන්දෑගෙ නමෙන් විදර්ශන නම හදා ගත්ත කියලයි.” මම කීවෙමි.

“නෑ නෑ, විදූෂි ඉපදුණේ දෙදාහෙනේ- විදර්ශන පටන්ගත්තේ 1997. හැබැයි, විදූෂිට නම දැම්මෙ නං විදර්ශන නම මතක් කරලා.

-හැබැයි විදර්ශන නමටත්  මගේ සමහර යාළු මිත්‍රයන් කැමති වුණේ නෑ. මට ඉතාමත් හිතවත් මහාචාර්යවරයෙක් මට කිව්වා ‘විදර්ශන නම දාන්න එපා. ඔය නමේ ගණ පිහිටීම හොඳ නෑ.’ කියල.

-ඊට පස්සේ මේ ආයතනය තුන් පාරක්ම කඩාගෙන වැටුණනෙ.” ජනක කියන්නේ හිනා විසුරුවමිනි.

මා විදර්ශන ආයතනයේ සේවය කරන කාලයේදී; 2010දී, ජනකගේ පියාණන් (මගේ හිතවතෙකු වන මර්වින් බොතේජු කියන විදිහට නම්-) අයි. කේ. මහතා කිහිප වරක්ම මට කියූ දෙයක් මට මතක් වෙයි. “අනේ ළමයෝ, අපේ මිනිහට කියනවකො මේ පොත් කෙරුවාව අල්ලලා දාලා, වෙන බිස්නස් එකක් පටන් ගන්නයි කියල.” ඒ ආදරණීය තාත්තා පුතණුවන්ටත් ඒ අවවාදයම දීලා තිබුණු බව (2013 මාර්තු 3 වෙනිදා) මා දැනගත්තේ ජනක ඉනිමංකඩම fb එකේ තැබූ සටහනකිනි.

‘ඒ 'හත්තිලව්ව' කෙරෙහි වූ සංසාරික බැඳීම

දුර ගමනක් යන අතරතුරදී හෝ ඉඳහිට දුරකථනයෙන් අමතා හෝ එකල තාත්තා බොහෝ විට කී කරුණක් වූයේ ''ඔය හත්තිලව්ව අතෑරල වෙන වැඩක් කරනවා'' කියා ය.

"තරුණ කාලෙ ඕවා ආසාවට කළාට දැන් එහෙම බෑනෙ... ගෑනියෙක් ඉන්නව... දරු තුන් දෙනෙක් ඉන්නව... තමුසෙගෙ මේ වැඩ නිසා එවුනුත් දුක් විඳිනව... දැන් කී සැරයක් ඕක බංකොළොත් වුණාද... ඔය හත්තිලව්ව අතෑරල දානව..."

ඒත් මොකද්දෝ සංසාරික බැඳීමකට මට එය අතහැරදා යා නොහැකිම විය. එහිම බැඳි බැඳී ඉන්නටම ඉරණම ලියැවී තිබුණි. කෙතරම් අතරමං වුවද, නාඳුනන බැදිවල මග සොයා ගොස් අවසානය පෙනි පෙනී යළි ගැලවී ආවද මෙහි මැජික් දොර හැරෙන යතුර කෙසේ හෝ පාදා ගනිමිය යන අධිෂ්ඨානය කිසි දින නොමැරී යළි යළිත් දළු ළමින් නිරන්තරවම වැඩිණ.

දශක දෙකක් අවසන මම ඒ 'හත්තිලව්වෙන්' එගොඩවන මැජික් යතුර පාදා ගන්නා විට තාත්තා මෙලොව ගමන නිමකර සිටියෙන්, මා එහි සරු අස්වනු නෙළනු දකින්නට ඔහුට නොහැකි විය.’

මේ පෝස්ටු මාලාවේ පළමුවැන්න අවසන් කළ වැකියම වචන තුනක් පමණක් වෙනස් කර, ආයෙමත් උපුටා දක්වමි. දෙවෙනි කොටසය කියලා ඔක්කොම ලියන්නයැ, අදට ලියපු හරිය හොඳටම ඇති වගේ.
ඉතිරි කොටස ඊළඟට...