දුන්හිඳ අද්දර මාරකේ - පළමුවෙනි කොටස

ආත්ම ගරුත්වයද, ජීවිතයද?

ඒ කියමන් දකින්නට ලැබුණේ 1971 ද, 1989 ද කියලා නම්.....

එදා මා හිටියේ ඔය දෙකින් එකක් තෝරාගන්නට සිදුවුණු මංසන්ධියකය. 1971 වසරේ දෙවෙනි භාගයේදීය. ‘මව්බිම නැත්නම් මරණය’, ‘දෙදණින් වැටී ජීවත් වනවාට වඩා දෙපයින් නැඟී සිට මිය යාම උතුම්ය’ වගේ කියමන් නිතර දකින්නට ලැබුණේත් ඒ කාලයේද, නැතිනම් ඊට අවුරුදු 18කට විතර පස්සේදැයි කියන එක නම් මට හරියටම නිච්චි නැත.

1970 රට පුරා දේශපාලන රැස්වීම් අමතමින් ‘මඩ ගොහොරුවක පච වුණු’ මට හරිහමන් දේශපාලන දැක්මක් හෝ අවබෝධයක් එකල නොතිබිණි. මට තිබුණු ලොකුම; දැවැන්තම  දැවෙන ප්‍රශ්නය වුණේ ‘හෙට නොව  ඊළඟ වේලට අප කන්නේ මොනවාද?”යන ප්‍රශ්නයයි.  එය මිස කිසිම විප්ලවකාරී; දේශපාලනික සටන් පාඨයක් බලපෑවේ නැති බව නම් මට හොඳටම මතකය.

මට තදින්ම බලපෑවේ අපේ තාත්තා; දිසානායක හේවගේ ගුණපාල නිතර කියූ කියමනයි. ‘අම්මව දෙනවයි කිව්වා නම් තාත්තව ගස් බැඳලා හරි දීපන් පුතේ!’

මේ කතාවට එච්චර ලස්සන පොතකුත් ඈඳෙනවාට නම් මටම ලජ්ජා හිතෙයි!

අවුරුදු 17 වෙද්දීත්, මම ඒ අනුව කටයුතු කරන්නට පුරුදුවී සිටියෙමි. ඒකට හොඳම සාක්කිය මේ කතාවයි. ඒත්, ඒ එක්කම මේ කතාව නිමල් දිසානායකගේ හොඳම මෝඩකම්වලින් එකක් විදියටත් සනිටුහන් වෙනු නිසැකය. 

ඒ ගැන නම් මටත් ලජ්ජාය. ඊටත් වඩා දුකය. එහෙම වෙන්නේ මේ කාරණයට පොතකුත් ගෑවිලා තියෙන නිසාය. ඒ පොත මගේ ආදරය දිනාගත් එකක් වීම නිසා ඒ ශෝකය වඩාත් තීව්‍ර වෙයි.

පොත ‘වනගත ළමෝ’ය. කතුවරයා ආචාර්ය දොන් පීටර් පියතුමාය.

මා කියවූ පළමු නවකතාව ‘මරලත් මදි’ බවත්, ගැටයා කාලයේදීම ‘ප්‍රංශ රස’ හා ‘මකුණා’ වැනි පොත් කියවූ බවත් හිතාදර රසික ප්‍රජාව දැනටමත් දනියි. ප්‍රංශ රස, මකුණා ඒ දවස්වල හැටියට හංවඩු ගැහී තිබ්බේ තිත්ත කුණුහරුප පොත් කියලාය. 

පොඩි එකෙකුට තියා මහ එකෙකුටවත් එළි-පහලියේ කාටත් පෙනෙන්නට තියාගෙන කියවන්නට බැරි ඒවා විදිහටය.

පස්සේ කාලයක ‘මිනිත්තු එකොළහේ කතන්දරය’, ‘ෂැන්හයි සොඳුරිය’, ‘නිර්නාමික ඝාතකයා’ වගේ පොත් ප්‍රකාශනය කෙරෙන විට, රාජකාරිය විදිහට ඒවායේ බරෙන් කොටසකට කර ගහන විට ප්‍රශ්නයක් නැඟුණේ මගේ හිතේය. 

‘විසේකාරි’ වගේ පොත් කියවද්දීත් ඒ ප්‍රශ්නය දෝංකාර දිදී තිබිණි.

කරඹ මල් පොකුරකට රෝස මල් පොකුරක්ය කිව්වොත් මට නම් ඒක කුණුහරුපයකි!

කුණුහරුප කියන්නේ මොනවාටද? සභ්‍ය-අසභ්‍ය සීමාව දක්වන්නේ කොහොමද?

මං ඒ වෙනකොටත් ශ්‍රී ලංකා පවුල් සංවිධාන සංගමයේ, තරුණ ජනගහන කමිටුවට සම්බන්ධවී හමාරය; මානව ලිංගිකත්වය, ප්‍රජනනය හා පවුල් සැලසුම ගැන දේශන පැවැත්වීමට පුහුණුව ලබා හමාරය. රට පුරාම තරුණ-තරුණියන් ඉලක්ක කරගත් වැඩමුළු-වැඩ සටහන් හාර-පන්සීයක දේශනත් පවත්වා හමාරය. 

ඒ නිසාම, ඒ වෙද්දී ඕනෑම කුනුහරුපයක් සංයමයෙන් යුතුව, සභ්‍ය ලෙස- විදුහුරු වදන්වලින් ඕනෑම කෙනෙකු ඉදිරියේ කියන්නට පන්නරයක්ද ලබාගෙන සිටියෙමි.

එහෙම වුණත්, හිතේ කොනක අර ප්‍රශ්නය දිගටම විග්‍රහ වෙමින් තිබුණේය.

ලේඩි චැටර්ලීස් ලවර්, අයිස් වයිඩ් ෂට්, ෆිෆ්ටි ෂේඩ්ස් ඕෆ් ග්‍රේ වැනි චිත්‍රපට බලද්දී.....

‘වැල’ එහෙමත් නැතිනම් ‘නිල්’ බලලා, කෙල්ලන්ට පවා ඒවා බලාගන්නට උදව් කරලා, ඊටත් පසු කාලයක ‘Eyes Wide Shut’, ‘Fifty Shades of Gray’ වැනි චිත්‍රපට නරඹද්දීත් අර ප්‍රශ්නයම වෙනත් විදියකින් මගේ හිතට නැඟුණේය. 

කුණුහරුප ෆිල්ම්ස්තුත් තියෙනවාද?

හිතට හිතුණාට, ඒ ප්‍රශ්නවලට උත්තර කාගෙන් අහගන්නද? 

ඒ ගැන ප්‍රාමාණික දැනුමක් තියෙන; තිබුණත් අවංකව කතා කරන්නට කැමැති කෙනෙකුත් හම්බ වෙන්න එපැයි. අනේ, එහෙම කවුරුන්වත් ගැන ඔළුවට ආවේ නැති නිසා, මම මගෙන්ම අහගෙන - මමම විශ්ලේෂණය කොට, මටම උත්තර දීගත්තෙමි.

මගේ නිගමනය blue films ආශ්‍රයෙන්ම පහදන එක ලෙහෙසිය. නිල් චිත්‍රපට හදලා තිබෙන්නේ කතා රසයක් ගෙන දීමට නොවේ; මනුෂ්‍යත්වය ගැන එහෙමත් නැතිනම් සමාජයීය කාරණයක් ගැන කියන්නටත් නොවේ. 

තනිකරම ලිංගික කටයුතු විතරක් හැඟීම් කුප්පන ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් කිරීමටය. ලිංගික කටයුතු; ලිංගික දර්ශන ඇතුළත්ව තිබුණත් ජීවිත විවරණයක් කෙරෙන චිත්‍රපටයක් කවුරුන්වත් හෙළා දකින්නේ නැත. ඒවා තේරුම් යන්නේ පස්සෙය; මෝරද්දීය.

නිල් චිත්‍රපට හදලා තියෙන්නේ...........

කෙනෙකු ජීවත්වන පරිසරය මෙන්ම; ඇසුරු කරන අය මෙන්ම; පරිශීලනය කරන පතපොත- කලා නිර්මාණ ආදියත් ඒ කෙනාගේ සිතුම්-පැතම්-ආකල්ප වෙනස් කරනවා නේද? 

ඉතින්, අර මුලින් කී පොත හතර දෙනෙකුට තදින්ම බලපෑවායි කිව්වොත්? හතර දෙනාම සූරයෝ නොවේ, බාල වයස්කාර ගැටවරයන්ය.

ඒ පොත කියවන කාලයේ අපේ ලොකු මල්ලී; සුනිල් ගෝඨාභය දිසානායකට අවුරුදු 15කි. ටැයියාට කීයදැයි මා දන්නේ නැත! කීය වුණත් මිනිහාත් අපේ පලේමය. 

මං පේව්මන්ට් එකේ රජවෙන කාලයේදී, දිනපතාම මා බලන්නට ඇවිත් ලින්ටන් දුන්නු චෝකොනට් පැකට්වලට වශී බෙහෙත් දාලා යැයි හිතාපු හැටි මතකද? 

ඒකෙන් ගැලවෙන්නට මං ඒවා කෑවේ මේ ටැයියාත්, සුනිල් මල්ලීත් එක්කය. ඒ දවස්වල අප ඒ තරම්ම ගජයන්ය. ඒ කල්ලියට මහතුන් හෙවත් දයානන්දත් එක්කාසු වුණේ පස්සෙය.

මහතුන් කිව්වේ අපේ ආච්චිගෙ අයියාගේ දුව; සුමනා පුංචිගේ පුත්තරයාටය. තව ඩිංගෙන් අපේ අම්මා වෙන්නට තිබ්බේ මේ පුංචි අම්මාය. 

මට තේරුම් ගිය හැටියට, එය වැරැදෙන්නට ඇත්තේ සුමනා පුංචි, පුංචි-කෙසඟවූ එකියක හින්දාය; පැහැපත් යුවතියක නොවුණු හින්දාය; හාව-භාව ලීලාවලින් තොර ගැටිස්සියක වුණු හින්දාය.
අපේ අම්මා දමිළ සිනමා නිළි සාවිත්‍රී වගේ ඇහැට-කණට පෙනෙන ගිනි කිරිල්ලියක වුණු හින්දාය. 

පුංචිගේ මඟුල හරි නොගිය නිසා වෙන්නට ඇති, ආච්චිගේ අයියලා රත්තනපිටියේ හිටියා වුණත්, අප උන්නාද මළාද කියලා බැලුවේ නැත. සුමනා පුංචිලා ආයෙම අපත් එක්ක ආපහු පෑහුණේ මහතුන්ලාගේ තාත්තා මියගියාට පස්සෙය!

අපේ අම්මාත් කෙල්ල කාලේ සාවිත්‍රී වගෙයිලු!

“අයියේ, උඹට රහසක් කියන්න තියෙනවා.” දවසක් අපේ සුනිල් මට කිව්වේ ටැයියාත්, මහතුනුත් දෙන්නාම ඉන්නා තැනකය. එක සැරේම මට අර දෙන්නාගේ මුහුණ බැලිණි. මොකක්ද යකඩෝ සුන්නාට මට කියන්න තියෙන රහස? ඊටත් තව දෙන්නෙකුත් ඉස්සරහ....

“රහසක්?”

“අපි ඒ රහස කියන්න ඉස්සෙල්ලා රංජි පොරොන්දු වෙන්න ඕනේ, ඔයා ඒක කාටවත්ම කියන්නෙ නැහැයි කියලා.” ටැයියා කිව්වේය. 

දැන් එකක් නං පැහැදිලිය. මං නොදන්නවා වුණාට මේ තුන්දෙනා දැනටමත් රහස දැනගෙන හිඳිති.

“කෝ, ඉතින් මහ ලොකු රහස?”

“ඉස්සෙල්ලා රංජි අයියා පොරොන්දු වෙන්න එපැයි.” මහතුන් කිව්වේය.

මට වැඩි බරක්-පතළක් හිතුණේම නැත. “හරි, හරි. ඔන්න පොරොන්දු වුණා.” මම කිව්වෙමි.

“එහෙම බැහැ. දිවුරන්න ඕනේ.”

“සත්තයි, ඔය රහස වෙන කාටවත්ම කියන්නෙ නැහැ!”

“එ එහෙම බ් බැහැ ර්ර්ර් රංජි අඅඅඅ අම්මපල්ලා කියන්න ඕනෑ.” ටැයියා කලබල වුණාම පොඩි ගොතයක් ගහයි.

සමහර බෞද්ධයන් කිසිම හිරිකිතයක් නැතිව 'බුදුන්පල්ල' කියලා වුණත්.....

සමහරු කිසිම හිරිකිතයක් නැතිව ‘අම්මාපල්ල’, ‘බුදුන්පල්ල’, ‘නේත්තරා දෙකපල්ල’ කියා දිවුරති. කට්ට-වෙට්ට පිත්තලයෝ නම් ‘මේස් දෙකපල්ල’ කියලාත්, දිවුරා ලිස්සා යති. දිවිරිල්ලට ඒ කාලේ පුදුම ගරුත්වයක් තිබුණේය. දැන් නම් ඒක නැත්තටම නැතිවී ගිහින්ය. එහෙම වුණේ පාර්ලිමේන්තුව, පළාත් සභාව, ප්‍රාදේශීය සභාව වගේ තැන්වල උන්නාන්සේලාත්, දේශපාලන පක්ෂත් වැඩිවෙන තරමට සාපේක්ෂවය.     

මොන පුදුමයක්ද මන්දා, මට මතක ඇති කාලයේ හිටම ඔය විදිහට දිවිරීම අරහංය. 

අපේ අම්මාට-තාත්තාට කියලාවත් මගේ මහ ලොකු ගරු කිරිල්ලක් නැති බව කියන්නේ උජාරුවෙන් නොවේ. හැබැයි, එයාලට අඩුවෙන් ගරු කරනවා වුණත්, හැබෑ සෙනෙහසින් යුතු දෙමාපියන්ට ගරු කිරීම මගේ සිරිතයි. ගරු කළ යුත්තන්ට ගරු කිරීම මගේ සිරිතයි. සමහර වෙලාවට ඒක නරුමකමක් ලෙසත් කෙනෙකුට පෙනෙයි.

“තමුසේ මහ නරුමයෙක් ඕයි. මෙච්චර ගෙයකුත් හදල දීපු අම්මා ගැන තමුසේ කොහොමද එහෙම කතාවක් කිව්වේ? තමුසෙගෙ අම්මා නේද.” 

අපේ මිත්තරයා නෙවිල් අනුරසිරි මගෙන් ඇහුවේ 1993 අප්‍රේල් 24 වෙනිදා උදේය; මගේ කටෙන් පැන්න වැකියක් හින්දාය. ඒක කියවුණේ ලලිත් ඇතුළත්මුදලි මහත්තයා ඝාතනය කරලා යැයි කියවුණු මොහොතේය. මං කිව්වේ මෙච්චරය. 

“අපේ අම්මා මළයි කිව්වත් මට මෙච්චර දුකක් දැනෙන එකක් නැහැ.”

එදා මං එහෙම කිව්වේ ඇතුළත්මුදලි මහත්තයා රටට අත්‍යවශ්‍ය; යමක් කළ හැකි බුද්ධිමතෙක් යැයි හැඟීමක් මට තිබුණු නිසාය! එච්චරය!! උන්නැහේ එක්ක මොනම විදිහෙවත් පයුරු-පාසනයක් තිබිලා හෙම නොවේ!!!

රටට වැඩක් කළ හැකි බුද්ධිමතෙක් විදිහට මං හිතාගෙන හිටියා...........

ඉතින්, මට එහෙව් නරුමකමක් තිබ්බත්, මුවෙන් නොව හිතින්වත් කෙනෙකුගේ ‘අම්මා මතක් කොට බණින’ සිරිතක් මට නැත. බුදුන්, දෙවියන්, දෙමව්පියන් හෝ ඇස් දෙක ගැන දිවුරන සිරිතක් මට නැත. ඒ මා ඒවාට ගරු කරන බැවිනි.

“ස්ටැන්ලි, මචං මං දන්නව අපේ අයියා ‘සත්තයි’ කියලා විතරයි දිවුරන්නේ. කීයටවත් වෙන දෙයක් කියලා දිවුරන්නේ නෑ.” අපේ සුන්නා එවෙලේ මට චරිත සහතිකයක් දුන්නේය. 

දැනුත්, මතක් වෙනකොටත් ලජ්ජාය. එහෙව් මලයාටය, මගේ පන්තියේ ළමුන්ට උගන්වා ‘උලමා’ කියා අපහාස කෙරෙව්වේ! උලමා කියන එකත් ජාතිවාදී වෙන්නට පුළුවන් කාලයකි මේ. මෙතැන උලමාය කියන්නේ Spot Bellied Eagle ටය.

මට තවත් ලොකුම වැරදීමක් වෙලාය කියලා හිතෙන්නේ අවරුදු පනහකට විතර පස්සෙය. අද උදේ උලමාගේ ෆොටෝ හොයද්දීය. ස්පොට් බෙලීඩ් ඊගල් කැත සතෙක් නොවේ. උණහපුලුවා නම් කැතය. ඒ දවස්වල මං හිතාගෙන ඉන්නට ඇත්තේ උලමාත්, උනහපුලුවාත් දෙන්නාම එකෙක් හැටියට වෙන්නැතිය. මට අපේ සුනිලුත් පෙනුණේ කළුවට කැතටය.

“හරි, හ්හ්හ්හ්හරි. එහ්හෙනං උඹම කියපන්කො අයියට......” ටැයියා කට වහගත්තේය.

“අයියේ අපි ගෙදරින් පැනල යන්නයි හදන්නේ!”

“පැනල යන්න? කොහාටද? ඇයි?”

“රංජිට ගෙදර ඉඳලාම එපාවෙලා නැද්ද?”

එහෙව් සුනිල් මල්ලීටය, මං පන්තියේ සගයන් ලවා උලමා කියා අපහාස කෙරෙව්වේ!

දිග කතාවකට මුල පිරුණේ එහෙමය. ස්ටැන්ලිට හිටියේ එකම අක්කා කෙනෙකි. මල්ලිකා අක්කා. මං ‘උදය’ ළමා සඟරාත්, ‘මැන්චෝසන් චාරිකා’ පොතත් ඉල්ලා ගත්තේ එයාගෙනි. එයාලගෙ තාත්තා; ‘පීතර මාමා’ දක්ෂ කාර්මික ශිල්පියෙකි. 

මට මතක හැටියට නං ‘ටැයියල තාත්තා’ වැඩ කළේ ‘වෝකර්ස්’ එකේද කොහෙදය. එයාලා අපේ ඉසව්වේ හිටි ඇති-පැති පවුල්වලින් එකකි. 
‘අජාසත්ත’ නාට්‍යය පෙන්වන දවසේ අපේ භෝජනයට කොස් ගෙඩි කිහිපයක්ම දුන්නේ ටැයියල අම්මා නුගේගොඩ ඇන්ටිය.

ඒ වගේ ඇති-පැති, සරු, අග-හිඟ නැති ගෙදරක ඉඳලාත් ටැයියා තුන්-හතර වතාවක්ම ගෙදරින් පැන ගිහින් හිටි බව ගමටම රහසක් වුණේ නැත.

ඊයේ හරිම අර්ථවත්, කාලීන පොස්ටුවක් මං දැක්කේ මුහුණු පොතෙනි. 

ඒ වෙලාවේ මට ඒක වැදුණේ යාන්තමටය. ‘පහු-පහුවෙන තරමට කොහු නොවී’ ඒක තවමත් හිතට වද දෙයි. ‘උන් මරාගෙන මැරෙන බෝම්බ ගහන්න එව්වේ කෝටිපති උපාධිකාරයෝ. අපි පාර්ලිමේන්තුවට එවන්නේ සාපෙවත් පාස් නැති එවුන්!’

අහිංසකයන් පවුල් පිටින්ම මරාගෙන මරන්නෙත් උපාධිකාරයන්ය. අප පාර්ලිමේන්තුවට යවන්නේ සාපෙවත්.....

හුඟ දෙනෙකු නැතැයි කියා තැවෙන දේවල් සේරම තියෙද්දී, ඒ සියල්ලත්- ජීවිතයත් හැරදමා යන්නට හිත දෙන්නේ ඇයි? ජීවිතයක අරුත අනුනුත් නසා දමා තමනුත් නසා ගැනීමද?

ටැයියාට ඕනේ වුණේ ගෙදරින් පැනලා යන්නට විතරය. ඊට කලිනුත් මිනිහා කරලා තිබ්බේ ඒකය. 

“අම්මා අල්මාරියේ යතුර හංගන තැන හොයාගත්තම හරි. ලාච්චුවේ තමයි සල්ලි දාන්නේ. අහුවෙච්ච ගණනක් අරන් ගිහින්, සල්ලි ඉවර වුණාම ආපහු ගෙදර එනවා. එතකොට ටික දවසක් යනකං අම්මලා බනින්නෙවත් නෑ. බයයි.... ආයෙම ගෙදරින් යයි කියලා.” ටැයියා අපට කිව්වේ උජාරුවෙනි.

“අපෝ, අපේ ගෙදර නං එහෙම වෙන්නෙ නැහැ. තාත්තා ගහල පන්නයි, ගිහින් ආයේ ආවොත්. ආපහු එන්න නං මොකටද පැනල යන්නේ?” එදාත් මට තිබුණේ එහෙම vision එකකි. විෂන් එකක් විතරක් නොවේ, මහන්තත්තකමකි.

රහස් සාකච්ඡා,සම්මන්ත්‍රණ වට ගණනාවක්ම පැවැත්විණි.

හතර දෙනාම සූරයන්ගේ සාකච්ඡා, සම්මන්ත්‍රණ වට ගණනාවක්ම පැවැත්විණි. 

ස්ටැන්ලිලාගේ වත්තේ තිබුණු කොහොල්ලෑ ලාවුළු ගහ  යටදී, වෙරළු ගහ යට අප හදාගෙන තිබුණු පිදුරු කුටියේදී, ළමා නිවාස වත්තේ ළිඳේ බැම්ම ළඟදී වගේ තැන්වලය. අනේ, දැන් විසල් ගෙවල් ඒ හැම තැනක්ම ගිලගෙනය. ඒ ඉඩම් සේරම කුට්ටි-කුට්ටිවී, උසම-උස තාප්පවලිනුත් වටවෙලාය. 

ඉස්සර අපේ ගෙදර ඉඳන් ටැයියලාගේ වත්තට ගියේ ළමා නිවාස වත්ත උඩිනි. කම්බි ගහලා තිබුණු වැටවල් දෙකේම, කම්බි පොටවල් එකට ඈඳා රිංගන තැනුත් තිබුණේය. ඒ අපේ ලෙහෙසියටය!

මට මතක හැටියට නම් සුනිල්, ටැයියා දෙන්නාම එකිනෙකාට අඬගසා ගත්තෙත් උරුවම් බාන විදියකිනි; විසිල් එකකිනි. එතකොට කිව යුතුය, මට ඒ කාරිය බැරිය!

ඔහොම යද්දී අපේ පලා යාමට පළමු බාධකය;පළමු කඩුල්ල ආවේය. 

මහතුන්ලා ආයෙත් ආච්චිලගේ ගෙදරින් ගියෝය. “අපේ ළමයින්ගේ තාත්තා නැති වුණාට නැන්දේ, මෙහාටම වෙලා හිටියොත් බැහැ. තියෙන දෙයක් වුණත් මුන් දෙන්නට ඉතිරි කරගන්න බලන්න එපාය. නැද්ද රංජි පුතේ.”

ගැමුණු කුමරු කඩුව හැංගු දෙහෙදු කඩුල්ල හෝ ක්‍රිකට් කඩුල්ල හෝ වැන්නක් නොවේ අපේ ගමනට බාධක වුණේ. 

සුමනා පුංචිට ඔළු බාසාවෙන් උත්තර දුන්නත්, ටිකක් ඈතින් ඉන්නටය අප පුරුදුවී හිටියේ. ඒ අංගනාව යමක් කියලා ඉවර වෙද්දී හිනාවකුත් එකට එකතු කරයි; හිනාව එක්කම තව දේකුත්. කෙනිත්තිල්ලකුත්! මෙච්චර කාලෙකටම, එහෙම පුරුද්දක් තියෙන කෙනෙකුට මං දැක තියෙන්නේ සුමනා පුංචි විතරය! 

අදට මදැයි, නේද? තව ගොඩක් කියවමුකො අනෙක් කොටසෙන්.......